بخش 5

استانداردهای گزارشگری در حسابرسی عملياتي

مقدمه

1-5- این بخش، استانداردهای گزارشگری را تعیین و الزامات مربوط به اجراي حسابرسی‎‎ طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي را ارایه می‌کند. استانداردهای گزارشگری در حسابرسی‎های عملياتي به شکل، محتوا و صدور و توزیع گزارش، مربوط می‎شود.

2-5- حسابرسی‎های عملياتي باید براساس بخش‎های 1 تا 5 این مجموعه انجام شود.

گزارشگری

3-5- حسابرسان باید گزارش‎های حسابرسی را برای اطلاع رسانی نتایج هر حسابرسی عملیاتی تکمیل شده، صادر نمایند.

4-5- حسابرسان بایستی شکلی از گزارش حسابرسی را به ‎کار گیرند که برای استفاده مورد نظر مناسب است و به شکل مکتوب یا سایر اشکالِ قابل استفاده می‎باشد. (بند 42-5 برای وضعیت‎هایی که مؤسسه‎های حسابرسی مشمول قوانین اسناد دولتی می‎شوند، ملاحظه شود). برای نمونه، حسابرسان ممکن است گزارش‎های حسابرسی را با استفاده از رسانه‌هاي الکترونیکی ارائه کنند که توسط استفاده‎کنندگان گزارش و مؤسسه حسابرسی قابل استفاده باشد. نیازهای استفاده‎کنندگان بر شکل گزارش حسابرسی تأثیر خواهد گذاشت. اشکال گوناگون گزارش‎های حسابرسی دربرگیرنده گزارش‎های مکتوب، نامه‎ها، اسلایدهای خلاصه‎شده یا سایر اشکال ارائه گزارش می‎باشد.

5-5- اهداف کلی گزارش‎های حسابرسی عبارتند از (1) اطلاع رسانی نتایج حسابرسی به ارکان راهبری و مدیران واحد مورد حسابرسی و دستگاه‎های نظارتی ذیربط؛ (2) کاهش احتمال درک نادرست نتایج؛ (3) امکان دسترسی عموم به نتایج در موارد مقتضی (بند 39-5 برای رهنمود بیشتر درباره استفاده طبقه‎بندی شده یا محدود از گزارش‎ها و بند 43-5 درباره توزیع گزارش‎ها برای حسابرسان داخلی، ملاحظه شود)؛ و (4) تسهیل پیگیری برای تشخیص اینکه آیا اقدامات اصلاحی مناسب انجام شده است یا خیر.

6-5- چنانچه یک حسابرسی پیش از تکمیل آن خاتمه داده شود و گزارش حسابرسی صادر نشود، حسابرسان بایستی از رهنمود مندرج در بند 49-4 پیروی کنند.

7-5- چنانچه حسابرسان پس از صدور گزارش دریابند که شواهد کافی و مناسب برای پشتیبانی از یافته‎ها یا نتیجه‎گیری‎های گزارش شده را ندارند، آنان بایستی به ارکان راهبری، مسئولان ذیربط در واحد مورد حسابرسی و مسئولان ذیربط سازمان‎های درخواست‎کننده یا الزام‎کننده حسابرسی‎ها، اطلاع رسانی کنند که آنان به یافته‎ها یا نتیجه‎گیری‎های بدون پشتوانه، اتکا نکنند. چنانچه گزارش پیش از این در پایگاه اطلاع رسانی حسابرسان در دسترس عموم قرار داده شده است، حسابرسان بایستی گزارش را از پایگاه اطلاع رسانی بردارند و یک اعلامیه عمومی مبنی بر برداشت گزارش صادر کنند. سپس حسابرسان بایستی تعیین کنند که آیا اجرای کار حسابرسی بیشتر برای صدور مجدد گزارش با یافته‎ها یا نتیجه‎گیری‎های بازنگری شده، ضرورت دارد یا خیر.

محتوای گزارش

8-5- حسابرسان بایستی گزارش‎های حسابرسی را که دربرگیرنده موارد زیر است، تهیه کنند:

(1) اهداف، دامنه و روش ‎شناسی حسابرسی؛

(2) نتایج حسابرسی شامل یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادها، در صورت لزوم؛

(3) عبارتی درباره رعایت استانداردهای حسابرسی عملياتي توسط حسابرسان؛

(4) خلاصه‎ای از دیدگاه‎های مسئولان واحد مورد حسابرسی؛ و

(5) در صورت امکان، ماهیت هرگونه اطلاعات محرمانه یا حساس که در گزارش انعکاس نیافته است.

اهداف، دامنه و روش ‎شناسی

9-5- حسابرسان بایستی شرحی از اهداف و دامنه حسابرسی، و روش ‎شناسی به ‌کار گرفته شده برای دستیابی به این اهداف را در گزارش قرار دهند. استفاده‎کنندگان گزارش، این اطلاعات را برای درک هدف کلی حسابرسی، ماهیت و میزان کار حسابرسی انجام شده، مفهوم و دورنمای آنچه گزارش شده است و هرگونه محدودیت با اهمیت در ارتباط با اهداف، دامنه و روش ‎شناسی حسابرسی، نیاز دارند.

10-5- اهداف حسابرسی برای حسابرسی‎های عملياتي ممکن است بسیار متفاوت باشد. حسابرسان بایستی اهداف حسابرسی شامل مفروضات مربوط، از‌جمله دليل پذيرش كار توسط مؤسسه حسابرسی، هدف کلی حسابرسی و نتیجه‎گیری‎های حسابرسی را به ‎روشی شفاف، ویژه، بی‎طرفانه و بی‎غرض در گزارش حسابرسی بیان کنند. هنگامی‎ که اهداف حسابرسی محدود شده است ولی ممکن است اهداف کلی‎تری توسط استفاده‎کنندگان استنباط شود، بیان این مورد در گزارش حسابرسی که برخی موضوع‎ها خارج از دامنه حسابرسی است، می‎تواند از برداشت نادرست بالقوه جلوگیری کند.

11-5- حسابرسان بایستی دامنه کار اجرا شده و هرگونه محدودیت‎ شامل موضوع‎هایی که به استفاده‎کنندگان احتمالی مربوط خواهد بود را تشریح کنند، به ‌طوری که آنان بتوانند یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادهای مندرج در گزارش را بدون اینکه گمراه کننده باشد، به ‌گونه‎ای معقول تفسیر نمایند. حسابرسان همچنین بایستی هرگونه محدودیت با اهمیت تحمیلی بر رویکرد حسابرسی را که از محدودیت‎های اطلاعاتی یا موارد نقض دامنه حسابرسي، شامل جلوگیری از دسترسی به اسناد یا افراد معین ناشی می‎شود، گزارش کنند.

12-5- در تشریح کار اجرا شده برای دستیابی به اهداف حسابرسی و پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های گزارش شده، حسابرسان بایستی، در صورت امکان، ارتباط بین جامعه آماری و اقلام آزمون شده را تشریح کنند؛ سازمان‎ها، مکان‎های جغرافیایی و دوره تحت پوشش را شناسایی نمایند؛ انواع و منابع شواهد را گزارش کنند؛ و هرگونه محدودیت‎ یا ابهام‎ با اهمیت را بر مبنای ارزیابی کلی حسابرسان از کافی و مناسب بودن شواهد، در مجموع، تشریح نمايند.

13-5- حسابرسان در گزارشگری روش ‎شناسی حسابرسی، بایستی با ذکر جزئیات کافی تشریح کنند که کار حسابرسی انجام شده، از‌جمله شواهد گردآوری شده و روش‎های تحلیلی، چگونه از اهداف حسابرسی، پشتیبانی می‎کند، به ‎گونه‎ای که این امکان را به استفاده‎کنندگان آگاه از گزارش‎های حسابرسی بدهد که چگونگی دستیابی حسابرسان به اهداف حسابرسی را درک نمایند. هنگامی‎که حسابرسان از منابع اطلاعاتی گسترده یا متعدد استفاده کرده‎اند، ممکن است شرحی از روش‎های اجرا شده را به ‌عنوان بخشی از ارزیابی خود از کافی و مناسب بودن اطلاعات استفاده شده به ‎عنوان شواهد حسابرسی ارائه دهند. حسابرسان بایستی مفروضات با اهمیت به عمل آمده در انجام حسابرسی را شناسایی کنند؛ روش‎های مقایسه‎ای به کار گرفته شده و معیارهای استفاده شده را شرح دهند؛ و هنگامی‎که نمونه‎گیری به گونه‎ای با اهمیت از یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها یا پیشنهادهای حسابرسان پشتیبانی می‎کند، طراحی روش‎های نمونه‎گیری را تشریح و بیان کنند که چرا این طراحی انتخاب شده است، از‌جمله اینکه آیا نتایج می‎تواند به جامعه مورد نظر تعمیم داده شود یا خیر.

گزارشگری یافته‎ها

14-5- حسابرسان بایستی در گزارش‎های حسابرسی، شواهد کافی و مناسب برای پشتیبانی از یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های مرتبط با اهداف حسابرسی را ارائه کنند. اگر یافته‎ها به روشنی تشریح شود، همانگونه که در بندهای 72-4 تا 76-4 مورد بحث قرار گرفته است، به مدیریت یا مسئولان نظارتی واحد مورد حسابرسی در درک ضرورت انجام اقدام اصلاحی کمک می‎کند. چنانچه حسابرسان بتوانند اجزای یک یافته را به ‎طور کافی تشریح کنند، اگر این اجزا در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت باشد، آنان بایستی پیشنهادهایی را برای اقدام اصلاحی ارائه کنند. به هر حال، میزان تشریح اجزای یک یافته، به اهداف حسابرسی بستگی دارد. بنابراین، یک یافته یا مجموعه‎ای از یافته‎ها به میزانی که حسابرسان به اهداف حسابرسی دست می‌یابند، تکمیل می‌شود.

15-5- حسابرسان بایستی در گزارش‎های خود محدودیت‎ها یا ابهام‎های مربوط به اتکاپذیری یا اعتبار شواهد را چنانچه (1) شواهد نسبت به یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎ها در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است و (2) چنین افشایی برای پرهیز از گمراه کردن استفاده‎کنندگان گزارش درباره یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎ها ضرورت دارد، تشریح کنند. همان‎گونه که در بخش 4 مورد بحث قرار گرفت، حتی اگر حسابرسان در رابطه با کافی و مناسب بودن برخی شواهد اندکی ابهام داشته باشند، با این حال ممکن است تعیین کنند که در مجموع، شواهد کافی و مناسب در رابطه با یافته‎ها و نتيجه‌گيري‌ها وجود دارد. حسابرسان باید محدودیت‌ها یا ابهام‌ها درباره شواهد مرتبط با یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌ها را علاوه بر تشریح آن محدودیت‌ها یا ابهام‌ها به عنوان بخشی از اهداف، دامنه و روش شناسی، تشریح کنند. علاوه بر این، این تشریح درک روشنی را به استفاده کنندگان گزارش درباره مسئولیتی که حسابرسان درباره اطلاعات می‌پذیرند، فراهم می‌کند.

16-5-  حسابرسان بایستی یافته‎های خود را همراه با تشریح ماهیت و گستره موضوع‎های گزارش شده و میزان کار انجام‎ شده‎ای که به این یافته‎ها منتج شده است، ارائه کنند. برای اینکه خوانندگان گزارش جهت قضاوت درباره پیامدها و گستردگی این یافته‎ها مبنایی داشته باشند، حسابرسان بایستی در صورت لزوم، موارد شناسایی شده را به جامعه آماری یا به تعداد موارد آزمون شده تعمیم دهند و نتایج را بر حسب ارزش پولی یا سایر کمیت‎های متناسب تعیین کنند. چنانچه نتایج قابل تعمیم نباشد، حسابرسان بایستی نتیجه‎گیری‎های خود را به گونه‎ای مناسب محدود کنند.

17-5- حسابرسان ممکن است گزیده‎ای از سوابق موضوع را برای ارائه مفهوم کلی پیام و برای کمک به خواننده گزارش به ‌منظور درک یافته‎ها و اهمیت موضوع‎های مطرح‎شده[1]، ارائه کنند. حسابرسان هنگام گزارشگری در مورد نتایج کار خود، بایستی واقعیت‎های با اهمیت مربوط به اهداف کار خود را افشا کنند و خوانندگان را از مواردی آگاه سازند که در صورت عدم افشا، می‎تواند استفاده‎کنندگان آگاه را گمراه کند، نتایج را نادرست ارائه نماید یا اقدامات نادرست یا غیرقانونی با اهمیت را پنهان سازد.

18-5- حسابرسان بایستی نارسایی‎های[2] موجود در کنترل‎های داخلی که در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است، همه موارد تقلب، اعمال غیرقانونی[3] به ‌جز مواردی ‎که در رابطه با اهداف حسابرسی بی‎اهمیت مي‌باشد، موارد تخطی با اهمیت از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض و موارد سوءاستفاده با اهمیتي که روی داده است یا امکان دارد روی دهد را گزارش کنند.[1]

نارسایی‎های کنترل‎های داخلی

19-5- حسابرسان بایستی (1) دامنه کار خود در مورد کنترل‎های داخلی و (2) هرگونه نارسایی در کنترل‎های داخلی که در رابطه با اهداف حسابرسی و بر مبنای کار حسابرسی اجرا شده با اهمیت است را در گزارش حسابرسی درج کنند. هنگامی که حسابرسان نارسایی‎هایی را در کنترل‎های داخلی کشف می‎کنند که در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت نیست، ممکن است آن نارسایی‎ها را در گزارش درج کنند، یا آنها را به ‎طور مکتوب به مسئولان واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی کنند، مگر اینکه آن نارسایی‎ها با توجه به عوامل کمٌی و کیفی بی‎اهمیت باشد. چنانچه اطلاع رسانی مکتوب نارسایی‎ها از گزارش حسابرسی مجزا است، حسابرسان بایستی در گزارش حسابرسی به آن اطلاع رسانی مکتوب اشاره کنند. تعیین اینکه آیا باید نارسایی‎هایی که در رابطه با اهداف حسابرسی بی‎اهمیت است به مسئولان واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی گردد یا خیر و چگونه، یک موضوع مرتبط با قضاوت حرفه‎ای است. حسابرسان باید چنین اطلاع رسانی‎هایی را مستند سازند.

20-5- در حسابرسی‎های عملياتي، حسابرسان ممکن است به این نتیجه برسند که نارسایی‎های شناسایی شده در کنترل‎های داخلی که در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است، به ‎علت عملکرد نادرست برنامه یا عملیات مورد حسابرسی می‎باشد. در گزارشگری این‎گونه یافته‎ها، نارسایی کنترل‎های داخلی به ‌عنوان علت تشریح می‎شود.

تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض و سوءاستفاده

21-5- هنگامی که حسابرسان بر اساس شواهد کافی و مناسب به این نتیجه برسند که تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده‎ با اهمیت روی داده است یا امکان روی دادن آن وجود دارد، آنان بایستی موضوع را به ‌عنوان یک یافته گزارش کنند.

22-5- هنگامی که حسابرسان موارد تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده بی‎اهمیت را کشف می‎کنند، آنان بایستی آن یافته‎ها را به ‎طور مکتوب به مسئولان واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی کنند، مگر اینکه با توجه به عوامل کمٌی و کیفی، یافته‎ها در رابطه با اهداف حسابرسی، بی‎اهمیت باشد. تعیین اینکه آیا باید موارد تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده که در رابطه با اهداف حسابرسی بی‎اهمیت است، به مسئولان واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی شود یا خیر و چگونه، یک موضوع مرتبط با قضاوت حرفه‎ای حسابرسان است. حسابرسان بایستی چنین اطلاع رسانی‎هایی را مستند سازند.

23-5- هنگامی‎که تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده روی داده است یا امکان روی دادن آن وجود دارد، حسابرسان ممکن است با مقامات ذیصلاح یا مشاور قانونی درباره اینکه آیا گزارشگری عمومی چنین اطلاعاتی موجب به خطر افتادن روند کار تحقیقاتی یا قانونی می‎شود یا خیر، مشورت کنند. حسابرسان ممکن است گزارشگری عمومی خود را به مواردی محدود کنند که روند کار آنان را به خطر نمی‎اندازد. برای نمونه، تنها اطلاعاتی را گزارش کنند که از پیش، بخشی از یک سند دولتی است.

گزارشگری مستقیم یافته‎ها به اشخاص برون‎سازمانی

24-5- حسابرسان بایستی موارد تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوءاستفاده آشکار یا احتمالی را در شرایط زیر، به ‌طور مستقیم به اشخاص برون‎سازمانی گزارش کنند:

الف-  هنگامی که مدیریت واحد مورد حسابرسی در انجام الزامات قانونی یا مقرراتی، نسبت به گزارش چنین اطلاعاتی به اشخاص برون‎سازمانی تعیین شده در قانون و مقررات کوتاهی کند، حسابرسان بایستی نخست، کوتاهی نسبت به گزارش چنین اطلاعاتی را به ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی کنند. چنانچه واحد مورد حسابرسی باز هم این اطلاعات را پس از اعلام به ارکان راهبری، در اولین فرصت ممکن به اشخاص برون‎سازمانی تعیین‎شده گزارش نکرد، در آن هنگام حسابرسان بایستی اطلاعات را به ‎طور مستقیم به افراد برون‎سازمانی تعیین شده گزارش کنند.

ب-    هنگامی که مدیریت واحد مورد حسابرسی در انجام اقدامات به ‎موقع و مناسب برای برخورد با موارد تقلب، اعمال غیرقانونی، تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سـوءاستفاده آشـکار یا احتـمالی که (1) نسبت به یافتـه‎ها و نتیـجه‎گیری‎ها با اهمیت اسـت و (2) شامل وجوهی است که به ‎طور مستقیم یا غیرمستقیم از دولت دریافت شده است، کوتاهی می‎کند، حسابرسان بایستی نخست، کوتاهی مدیریت در انجام اقدامات به ‎موقع و مناسب را به ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی گزارش کنند. چنانچه واحد مورد حسابرسی باز هم اقدامات به ‎موقع و مناسب را در اولین فرصت ممکن پس از اطلاع رسانی حسابرسان به ارکان ‎راهبری، انجام نداد، در آن هنگام حسابرسان بایستی کوتاهی واحد مورد حسابرسی در انجام اقدامات به ‎موقع و مناسب را به مراجع ذیصلاح گزارش کنند.

25-5- گزارشگری به ‌شرح بند 24-5، افزون بر هرگونه الزامات قانونی، برای گزارش مستقیم چنین اطلاعاتی به اشخاص برون‎سازمانی است. حسابرسان بایستی این الزامات را رعایت کنند، حتی اگر آنان پیش از تکمیل حسابرسی از کار کناره‎گیری کرده یا برکنار شده باشند.

26-5-  حسابرسان بایستی شواهد کافی و مناسب مانند تأییدیه از اشخاص برون‎سازمانی به ‌منظور تأیید ادعاهای مدیریت واحد مورد حسابرسی که چنین یافته‎هایی را بر طبق قوانین، مقررات و موافقت‎نامه‎های تأمین مالی گزارش کرده است، کسب کنند. هنگامی که حسابرسان نمی‎توانند چنین کاری را انجام دهند، آنان بایستی چنین اطلاعاتی را به ‌طور مستقیم به ‌شرح مندرج در بند 24-5 گزارش کنند.

 

نتیجه‎گیری‎ها

27-5- حسابرسان بایستی نتیجه‎گیری‎ها را در صورت امکان بر مبنای اهداف و یافته‎های حسابرسی گزارش کنند. نتیجه‎گیری‎های گزارش، صرفاً خلاصه‎ای از یافته‎ها نیست بلکه استنتاج‎های منطقی درباره برنامه بر مبنای یافته‎های حسابرسان است. نکات قوت یافته‎های حسابرسان به کافی و مناسب بودن شواهد پشتوانه یافته‎ها و درستی منطق به ‎کار رفته برای تدوین نتیجه‎گیری‎ها بستگی دارد. نتیجه‎گیری‎ها هنگامی قوی‎تر است که به پیشنهادهای حسابرسان بینجامد و استفاده کننده آگاه از گزارش را نسبت به ضرورت انجام اقدام لازم، متقاعد سازد.

پیشنهادها

28-5- هنگامی که فرصت‎های بهبود در برنامه‎ها، عملیات و عملکرد از طریق یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های گزارش شده، شناسایی گردید، حسابرسان بایستی پیشنهادهایی را برای رفع اشکالات شناسایی شده در جریان حسابرسی و بهبود برنامه‎ها و عملیات، ارائه کنند. حسابرسان بایستی پیشنهادهایی را ارائه کنند که به ‎طور منطقی از یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎ها ناشی شود و به رفع علت اشکالات شناسایی شده مربوط باشد و اقدامات پیشنهادی را به روشنی بیان کنند.

29-5- پیشنهادهای اثربخش موجب تشویق در بهبود اجرای برنامه‎ها و عملیات دولت می‎شود. پیشنهادها هنگامی اثربخش است که مشخص، عملی، مقرون به صرفه و قابل اندازه‎گیری باشد و خطاب به اشخاصی باشد که از اختیار عمل برخوردارند.

گزارشگری رعایت استانداردهای حسابرسی عملياتي توسط حسابرسان

30-5- هنگامی که حسابرسان تمام الزامات قابل اجرا در استانداردهای حسابرسی عملياتي را رعایت کرده‎اند، آنان بایستی در گزارش حسابرسی عبارت زیر را که بيانگر بند تعدیل نشده رعایت استانداردهای حسابرسی عملياتي است به ‌منظور بیان اینکه حسابرسی را طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي اجرا کرده‌اند، به ‎کار گیرند (بندهای 12-1 و 13-1 ملاحظه شود).

"این مؤسسه، حسابرسی را طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی انجام داده است. استانداردهای مزبور ایجاب می‎کند که این مؤسسه، حسابرسی را چنان برنامه‎ریزی و اجرا کند که شواهد کافی و مناسب به ‌منظور فراهم نمودن مبنایی معقول برای یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های این مؤسسه بر مبنای اهداف حسابرسی، کسب کند. این مؤسسه اعتقاد دارد که شواهد به ‌دست آمده، مبنایی معقول برای یافته‎ها و نتیجه‎گیری‎های این مؤسسه بر مبنای اهداف حسابرسی فراهم می‎کند."

31-5- هنگامی که حسابرسان تمام الزامات قابل اجرای استانداردهای حسابرسی عملیاتی را رعایت نکرده‎اند، بایستی بند تعدیل شده رعایت استانداردهای حسابرسی عملیاتی را در گزارش حسابرسی درج کنند و از بندی استفاده کنند که یکی از موارد زیر را دربر‌می‎گـیرد: (1) عبارت مندرج در بند 30-5 که به ‌منظور بیان استانداردهای رعایت نشده، تعدیل شده است؛ یا (2) عبارتی که حسابرسان استانداردهای حسابرسی عملیاتی را رعایت نکرده‎اند (بندهای 12-1 و 13-1 برای رهنمودهای بیشتر در مورد بیان رعایت استانداردهای حسابرسی عملیاتی ملاحظه شود).

گزارشگری دیدگاه‎های مسئولان ذیربط در واحد مورد حسابرسی

32-5- ارائه پیش‎نویس گزارش به همراه یافته‎های مندرج در آن برای بررسی و اعلام‎نظر توسط مسئولان واحد مورد حسابرسی و دیگر افراد ذیربط، حسابرسان را در تهیه گزارشی منصفانه، کامل و بی‎طرف کمک می‎کند. درج دیدگاه‎های مسئولان ذیربط به گزارشی منجر می‎شود که نه تنها یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادهای حسابرسان، بلکه همچنین دیدگاه‎های مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی و اقدامات اصلاحی برنامه‎ریزی شده از سوی آنان را ارائه می‎کند. دریافت توضیحات به شکل مکتوب ارجح است، اما توضیحات شفاهی نیز قابل پذیرش می‎باشد.

33-5- هنگامی‎ که حسابرسان از مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی توضیحات مکتوب دریافت می‎کنند، آنان بایستی نسخه‎ای از توضیحات یا خلاصه‎ای از آن را به گزارش خود پیوست نمایند. هنگامی که مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی تنها توضیحات شفاهی ارائه می‎کنند، حسابرسان بایستی خلاصه‎ای از این توضیحات را تهیه و نسخه‎ای از آن را برای بررسی درستی توضیحات بیان شده، به مسئولان ذیربط ارايه کنند.

34-5- حسابرسان همچنین بایستی ارزیابی خود از توضیحات ارائه شده را به ‎شکلی مناسب در گزارش درج کنند. در مواردی که واحد مورد حسابرسی افزون بر توضیحات مکتوب و شفاهی خود در مورد گزارش، توضیحات فنی نیز ارائه می‎کند، حسابرسان ممکن است دریافت چنین توضیحاتی را در گزارش افشا نمایند.

35-5- دستیابی به شواهد شفاهی ممکن است هنگامی مناسب باشد که برای نمونه، مهلت زمان گزارشگری مشخصی برای تأمین نیازهای استفاده‎کنندگان وجود داشته باشد؛ حسابرسان در سرتاسر اجرای کار حسابرسی، همکاری نزدیکی با مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی داشته باشند و طرفین با یافته‎ها و توضیحات مطرح شده در پیش‎نویس گزارش، آشنا باشند؛ یا حسابرسان انتظار عدم توافق با اهمیت در ارتباط با یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادهای مندرج در گزارش یا مباحث مهم درباره موضوع‎های مطرح شده در آن را نداشته باشند.

36-5-  هنگامی که توضیحات واحد مورد حسابرسی با یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادهای مندرج در پیش‎نویس گزارش ناسازگار یا متضاد است، یا هنگامی که اقدامات اصلاحی برنامه‎ریزی شده با پیشنهادهای حسابرسان تناسب ندارد، حسابرسان بایستی اعتبار توضیحات واحد مورد حسابرسی را ارزیابی کنند. اگر حسابرسان با این توضیحات موافق نباشند، بایستی دلایل عدم موافقت خود را در گزارش شرح دهند. در متقابل، اگر حسابرسان این توضیحات را معتبر و متکی به شواهد کافی و مناسب تشخیص دهند، بایستی گزارش را تا حد لازم تعدیل کنند.

37-5- چنانچه واحد مورد حسابرسی از ارايه توضیحات خودداری کند یا نتواند توضیحات را در دوره زمانی معقول ارايه نماید، حسابرسان ممکن است گزارش را بدون دریافت توضیحات از واحد مورد حسابرسی صادر کنند. در این موارد، حسابرسان بایستی در گزارش اشاره کنند که واحد مورد حسابرسی توضیحات لازم را ارايه نکرده است.

گزارشگری اطلاعات محرمانه یا حساس

38-5- چنانچه افشای عمومی برخی اطلاعات ویژه ممنوع باشد یا به ‌دلیل ماهیت محرمانه یا حساس اطلاعات، از درج در گزارش مستثنی شده باشد، حسابرسان بایستی این موضوع را که برخی اطلاعات حذف شده و دلایل یا سایر شرایطی را که حذف آن اطلاعات را الزامی کرده است در گزارش افشا کنند.

39-5- برخی اطلاعات ممکن است طبقه‎بندی شده باشد یا به‎گونه‎ای دیگر به ‌موجب قوانین یا مقررات دولتی از افشای عمومی منع شده باشد. در چنین شرایطی، حسابرسان ممکن است گزارشی جداگانه، طبقه‎بندی شده یا برای استفاده محدود که شامل چنین اطلاعاتی است را صادر نمایند و گزارش را تنها بین افرادی توزیع کنند که طبق قانون یا مقررات مجاز به دریافت آن هستند.

40-5- شرایط بیشتری که به نگرانی‎های امنیت عمومی مربوط است نیز می‎تواند مستثنی شدن برخی اطلاعات از دسترسی عموم یا توزیع گسترده گزارش را توجیه کند. برای نمونه، ارايه جزئیات اطلاعات مربوط به ایمنی سیستم‎های رایانه‎ای برای یک برنامه خاص، ممکن است به ‌دلیل خسارات بالقوه‎ای که استفاده نادرست از این اطلاعات می‎تواند در پی داشته باشد، از گزارش‎های قابل دسترس عموم مستثنی شود. در چنین شرایطی، حسابرسان ممکن است یک گزارش حاوی اینگونه اطلاعات برای استفاده محدود صادر کنند و گزارش را تنها میان اشخاصی توزیع نمایند که مسئولیت اقدام در مورد پیشنهادهای حسابرسان را دارند. حسابرسان ممکن است در صورت لزوم، با مشاور حقوقی درباره هرگونه الزامات یا سایر شرایطی که ممکن است حذف برخی اطلاعات را الزامی کند، مشورت نمایند.

41-5- توجه به منافع عمومی گسترده در برنامه یا فعالیت مورد بررسی، حسابرسان را در هنگام تصمیم‎گیری درباره اینکه آیا برخی اطلاعات از گزارش‎های در دسترس عموم مستثنی شود یا خیر، کمک می‎کند. هنگامی که شرایط، حذف برخی اطلاعات را ایجاب می‎کند، حسابرسان بایستی ارزیابی کنند که آیا حذف این اطلاعات می‎تواند نتایج حسابرسی را تحریف یا فعالیت‎های نادرست یا غیرقانونی را پنهان کند یا خیر.

42-5- هنگامی که مؤسسه‎های حسابرسی مشمول قوانین مربوط به اسناد دولتی می‎شوند، حسابرسان بایستی تعیین کنند آیا قوانین مربوط، بر قابلیت دسترسی گزارش‎های طبقه‎بندی شده یا استفاده محدود، تأثیر می‎گذارد یا خیر و نیز تعیین کنند که آیا سایر روش‎های اطلاع رسانی به مدیریت و ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی مناسب‎تر خواهد بود یا خیر. برای نمونه، حسابرسان ممکن است اطلاعات عمومی را در یک گزارش مکتوب و اطلاعات تفصیلی را به ‌طور شفاهی اطلاع رسانی کنند. حسابرسان ممکن است با مشاور حقوقی درباره قوانین لازم‎الاجرای مربوط به اسناد دولتی مشورت کنند.

توزیع گزارش‎ها

43-5- توزیع گزارش‎های تکمیل شده طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي به ارتباط حسابرسان با سازمان مورد حسابرسی و ماهیت اطلاعات مندرج در گزارش بستگی دارد. چنانچه موضوع حسابرسی شامل مواردی است که از نظر مقاصد امنیتی طبقه‎بندی شده می‌باشد یا شامل اطلاعات محرمانه یا حساس است، حسابرسان ممکن است توزیع گزارش را محدود کنند (بنـدهای 38-5 تا 42-5 برای رهنمود بیشتر درباره توزیع محدود گزارش دیده شود). حسابرسان بایستی هرگونه محدودیت در توزیع گزارش را مستند کنند. مباحث زیر خطوط کلی توزیع گزارش‎های تکمیل شده طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی را نشان می‎دهد:

الف-  مؤسسه‎های حسابرسی در واحدهای مورد حسابرسی دولتی بایستی گزارش‎های حسابرسی را میان ارکان راهبری و مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی و دستگاه‎های نظارتی ذیربط یا سازمان‎های الزام‎کننده یا درخواست‎کننده حسابرسی‎ها توزیع کنند. در صورت لزوم، حسابرسان بایستی نسخه‎هایی از گزارش‎ها را میان سایر مقاماتی که اختیار نظارت قانونی دارند یا ممکن است مسئولیت اقدام در مورد یافته‎ها و پیشنهادهای حسابرسان را داشته باشند و سایر افراد مجاز، توزیع نمایند.

ب-    مؤسسه‎های حسابرسی طرف قرارداد برای انجام حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی بایستی مسئولیت‎های مربوط به توزیع گزارش را با سازمان طرف قرارداد روشن‎کنند. چنانچه مؤسسه حسابرسی طرف قرارداد، توزیع گزارش را بر عهده می‎گیرد، بایستی با طرف قرارداد حسابرسی به این توافق برسد که کدامیک از مسئولان یا سازمان‎ها، گزارش را دریافت خواهند کرد.

 

پیوست

رهنمودهای تکمیلی

مقدمه

1-      قسمت‎های زیر به ‎منظور کمک دراجرای استانداردهای حسابرسی عملیاتی، رهنمود تکمیلی به حسابرسان و واحدهای مورد حسابرسی ارایه می‎کند. این رهنمود الزامات بیشتری را مقرر نمی‎کند، اما به ‎جای آن قصد دارد اجرای استانداردهای حسابرسی عملیاتی مندرج در بخش‎های مختلف را برای حسابرسان تسهیل کند. نخستین قسمت رهنمود تکمیلی ممکن است به هرگونه خدمات حسابرسی تحت پوشش استانداردهای حسابرسی عملیاتی کمک کند. همانگونه که اشاره شد، قسمت‎های بعدی، رهنمود تکمیلی در مورد بخش‎های ویژه استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ارایه می‎کند.

رهنمودهای تکمیلی کلي

2-      بخش‎های 4 و 5 پیرامون استانداردهای اجرای عملیات و گزارشگری حسابرسی‎های عملیاتی بحث می‎کند. شناسایی نارسایی‎های با اهمیت موجود در کنترل‎های داخلی، سوء‎استفاده با اهمیت، خطرهای تقلب، اقدامات غیرقانونی و موارد تخطی با اهمیت از مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض، جنبه‎های مهم حسابرسی عملیاتی است. مبحث زیر برای کمک به حسابرسان در شناسایی نارسایی‎های با اهمیت موجود در کنترل‎های داخلی، سوء‌استفاده و نشانه‎های خطر تقلب و همچنین در تعیین اینکه آیا اقدامات غیرقانونی و موارد تخطی از مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است یا خیر، ارایه شده است.

 

نمونه‎هایی از نارسایی‎های کنترل‎های داخلی

3-       استانداردهای حسابرسی عملیاتی دربرگیرنده الزامات گزارشگری نارسایی‎های شناسایی شده در کنترل‎های داخلی است (بندهای 18-5 تا 20-5 ملاحظه شود) .

4-      موارد زیر نمونه‎هایی از نارسایی‎های مربوط به کنترل‎های داخلی است:

الف–    توجه ناکافی به کنترل‎های داخلی در سازمان، برای نمونه، جو حاکم بر سازمان و محیط کنترلی. نارسایی‎های کنترل‎ها در سایر اجزای کنترل‎های داخلی، می‎تواند موجب شود حسابرسان نتیجه‎گیری کنند که ضعف‎هایی در محیط کنترلی وجود دارد؛

ب-      نظارت بی‎اثر توسط ارکان راهبری نسبت به ‌گزارشگری عملکرد، یا کنترل‎های داخلی یا ساختار راهبری کلی بی اثر واحد موردحسابرسی ؛

پ-      وجود سیستم‎های کنترلی که از تحریف‎های با اهمیت در نتایج عملکرد یا عملیات، پیشگیری یا آنها را کشف نمی‎کند، به گونه‎ای که بعداً لازم می‌شود، اصلاحاتی با اهمیت در نتایج عملیات انجام شود؛

ت-      وجود سیستم‎های کنترلی که تحریف‌های با اهمیت شناسایی شده توسط حسابرسان را پیشگیری یا کشف نمی‎کند. این امر دربرگیرنده تحریف‌های حاوی برآورد و قضاوت است که حسابرسان در مورد آنها تعدیلات و اصلاحات با اهمیت بالقوه در مبالغ ثبت شده را شناسایی می‎کنند؛

ث-      اثربخش نبودن وظایف حسابرسی داخلی و ارزیابی برآورد خطر در واحد مورد حسابرسی، مانند یک سازمان بزرگ یا خیلی پیچیده، که در آن، چنین وظایفی برای عناصر نظارت یا برآورد خطر کنترل‎های داخلی، با اهمیت است؛

ج-      شناسایی موارد تقلب به هر میزان در سطح مدیریت ارشد؛

چ-      کوتاهی مدیریت یا ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی در ارزیابی تاثیر نارسایی با اهمیتی که از پیش به آنان اطلاع رسانی شده است و یا اصلاح آن، یا رسیدن به این نتیجه که نیاز به اصلاح ندارد؛

ح-       کنترل‎های ناکافی برای محافظت از دارایی‎ها؛

خ-      شواهد نادیده‎انگاشتن عمدی کنترل‎های داخلی توسط افراد دارای اختیار به منظور آسیب رساندن به اهداف کلی سیستم؛

د-       نارسایی‎هایی در طراحی یا اجرای کنترل‎های داخلی که می‌تواند به تخطی از قوانین، مقررات، مفاد قرارداد‎ها یا کمک‎های بلاعوض، موارد تقلب یاسوء‎استفاده دارای تاثیر مستقیم و با اهمیت بر صورت‎های مالی و هدف حسابرسی بینجامد؛

ذ-        طراحی ناکافی کنترل‎های عمومی و کاربردی سیستم‎های اطلاعاتی که سیستم اطلاعاتی را از فراهم نمودن اطلاعات کامل، درست و سازگار با اهداف گزارشگری عملکرد و سایر الزامات جاری، پیشگیری ‎کند؛

ر-        ناتوانی کنترل کاربردی ناشی از نارسایی در طراحی یا اجرای کنترل‎های عمومی سیستم‎های اطلاعاتی است؛ و

ز-        وجود کارکنان یا مدیریتی که صلاحیت حرفه‎ای و آموزش لازم برای انجام وظایف محوله را ندارند.

نمونه‎هایی از سوء‎استفاده

5-      استانداردهای حسابرسی عملیاتی دربرگیرنده الزاماتی برای برخورد با نشانه‎های سوء‎استفاده با اهمیت و گزارشگری سوء‎استفاده‎ با اهمیت در رابطه با اهداف حسابرسی است (بندهای33-4، 34-4و 21-5 تا 23-5 ملاحظه شود).

6-       موارد زیر، با توجه به واقعیت‎ها و شرایط موجود، نمونه‎هایی از سوء‎استفاده است:

الف- ایجاد اضافه کاری غیرضروری؛

ب-      درخواست از کارکنان برای انجام کارهای شخصی یا انجام کارهایی برای سرپرست یا مدیر؛

پ-      استفاده نادرست مسئولان از جایگاه خود در واحد مورد حسابرسی به ‌منظور انتفاع شخصی (شامل اقداماتی که می‎تواند توسط شخص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط، به ‌عنوان انتفاع نادرست در جهت منافع مالی شخصی مسئولان واحد مورد حسابرسی یا خویشاوندان و نزدیکان آنان، شریک ارشد، سازمانی که مسئولان واحد مورد حسابرسی به ‌عنوان مسئول، مدیر، هیئت امنا، یا کارمند، به آنان خدمت ارایه می‎دهند، یا سازمانی که مسئولان واحد مورد حسابرسی در حال مذاکره با آن برای استخدام در آینده هستند، تصور شود)؛

ت-      ایجاد امکانات مسافرتی که مغایر با سیاست‎های مسافرتی موجود یا به طور غیر ضروری غیر معمول یا پر هزینه است؛ و

ث-      عقد قراردادهای خرید و فروش که مغایر با سیاست‎های موجود یا به طور غیر ضروری غیر معمول و پر هزینه است .

نمونه‎هایی از نشانه‎های خطرتقلب

7-      استانداردهای حسابرسی عملیاتی دربرگیرنده الزامات مربوط به برآورد خطر تقلب است (بندهای30-4 تا32-4 و 21-5 تا 23-5 ملاحظه شود).

8-      در برخی شرایط، وضعیت‎هایی مانند موارد زیر، ممکن است بیانگر خطر بالایی از تقلب باشد:

الف-    ثبات، تداوم یا بودجه مالی واحد مورد حسابرسی از طریق وضعیت‎های اقتصادی، برنامه‎ای یا عملیاتی واحد مورد حسابرسی تهدید می‎شود؛

ب-      ماهیت عملیات واحد مورد حسابرسی، فرصت‎هایی را برای ارتکاب تقلب فراهم می‎کند؛

پ-      نظارت مدیریت برای رعایت سیاست‎ها، قوانین و مقررات کافی نیست؛

ت-      ساختار سازمانی، ناپایدار یا بیش از اندازه پیچیده است؛

ث-      اطلاع رسانی و/یا پشتیبانی در مورد استانداردهای اخلاقی توسط مدیریت وجود ندارد؛

ج-      مدیریت تمایل به پذیرش سطوح بالای خطر غیر معمول در تصمیم گیریهای با اهمیت دارد؛

چ-       پیشینه‎ای از ناشایستگی، مانند موضوع‎های پیشین درارتباط با تقلب، اتلاف منابع، سوء‎استفاده و اقدام‎های پرسش‎برانگیز، یا حسابرسی‎ها یا بازرسی‎های پیشین با یافته‎هایی از فعالیت‎های پرسش برانگیز یا مجرمانه وجود دارد؛

ح-       سیاست‎ها و روش‎‎های عملیاتی، گسترش نیافته یا منسوخ شده است؛

خ-       مستندسازی اقلام کلیدی، ناقص است یا وجود ندارد؛

د-        رویه‎های پاسخگویی یا محافظت در مورد دارایی‎ها وجود ندارد؛

ذ-        پرداخت‎ها نامناسب است؛

ر-        اطلاعات، جعلی یا گمراه‎کننده است؛

ز-       هزینه‎های زیاد و غیرمتعارف در هر ردیف بودجه با مبالغ باقی مانده در پایان سال، به ‎منظور استفاده کامل از کل وجوه قابل دسترس وجود دارد؛ و

ژ-        الگوها و روندهای غیرمعمول در انعقاد قرارداد، کارپردازی، تحصیل و سایر فعالیت‎های واحد یا برنامه مورد حسابرسی وجود دارد.

 

 

 

تعیین اینکه آیا قوانین، مقررات یا مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است یا خیر

9-      استانداردهای حسابرسی عملیاتی دربرگیرنده الزاماتی برای تعیین این امر است که آیا مفاد قوانین، مقررات یا قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است یا خیر (بندهای 28-4 و 29-4 ملاحظه شود).

10-     برنامه‎های دولت مشمول بسیاری از قوانین، مقررات و مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض است. بااین حال، اهمیت این برنامه‎ها دررابطه با اهداف حسابرسی،بسته به اهداف مزبور، تفاوت‎های گسترده‎ای دارد. حسابرسان ممکن است رویکرد زیر را در ارزیابی اینکه آیا مفاد قوانین، مقررات یا قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض در رابطه با اهداف حسابرسی با اهمیت است یا خیر، سودمند تشخیص دهند:

الف- بیان هر هدف حسابرسی برحسب پرسش‎هایی پیرامون جنبه‎های ویژه برنامه مورد حسابرسی (شامل هدف کلی و مقاصد، کنترل‎های داخلی، داده‎ها، عملیات برنامه، ستانده‎ها و پی‎آمدها)؛

ب-      شناسایی قوانین، مقررات و مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض که به ‎طور مستقیم به جنبه‎های ویژه برنامه در رابطه با اهداف حسابرسی ارتباط دارد؛ و

پ-      تعیین اینکه آیا چنانچه موارد تخطی از قوانین، مقررات یا مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض روی دهد، این امر می‎تواند به ‎گونه‎ای با اهمیت بر اهداف حسابرسی یا نتیجه‎گیری‎های حسابرسان تاثیرگذار باشد یا خیر. اگر اهداف یا نتایج حسابرسی می‎تواند به ‎گونه‎ای با اهمیت تحت تاثیر قرار گیرد، آنگاه احتمال دارد آن قوانین، مقررات و مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض نسبت به اهداف حسابرسی با اهمیت باشد.

11-     حسابرسان ممکن است با مشاور حقوقی خود یا مشاور حقوقی مدیریت، واحد مورد حسابرسی در موارد (1) تعیین قوانین و مقرراتی که در رابطه بااهداف حسابرسی با اهمیت است،         (2) طراحی آزمون‎های رعایت قوانین و مقررات، یا (3) ارزیابی نتایج آن آزمون‎ها، مشورت کنند. حسابرسان همچنین ممکن است هنگامی که اهداف حسابرسی، آزمون رعایت مفاد قرارداد‎ها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض را ملزم می‎کند، با مشاور حقوقی خود یا مشاور قانونی مدیریت واحد مورد حسابرسی مشورت کنند. بسته به شرایط حسابرسی، حسابرسان ممکن است جهت دستیابی به اطلاعات لازم، با دیگران، از‌جمله کارکنان واحد بازرسی، سایر موسسه‎های حسابرسی یا واحدهای دولتی ارایه‎کننده خدمات حرفه‎ای به واحد مورد حسابرسی یا مقام‎های دارای اختیار برای اجرای قوانین مربوط، مشورت کنند.

اطلاعاتی برای هماهنگی با بخش 1

1-1-        بخش 1 درباره استفاده و کاربرد استانداردهای حسابرسی عملیاتی و نقش حسابرسی در پاسخگویی دولتی بحث می‎کند. ارکان راهبری ومدیریت سازمان‎های مورد حسابرسی نیز در پاسخگویی دولت نقش دارند. مبحث زیر برای کمک به حسابرسان در شناخت نقش‎های دیگران در پاسخگویی ارایه شده است. این قسمت همچنین دربرگیرنده اطلاعات پیشینه‎ای در مورد قوانین، مقررات و رهنمودهایی است که به ‌کارگیری استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ملزم می‎کند. این اطلاعات برای استقرار استانداردهای حسابرسی عملیاتی در رابطه با پاسخگویی کلی دولت فراهم شده است.

 

 

قوانین، مقررات و رهنمودهایی که به ‎کارگیری استانداردهای حسابرسی عملياتي را ملزم می‎کند.

2-1-   قوانین، مقررات، قراردادها، موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سیاست‎ها اغلب به ‎کارگیری استانداردهای حسابرسی عملیاتی را ملزم می‎کند (بند 4-1 ملاحظه شود).

نقش ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی در پاسخگویی

3-1-   حسابرسان در جریان اجرای حسابرسی‎های منطبق با استانداردهای حسابرسی عملیاتی، به ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی اطلاع رسانی می‎کنند (بندهای 46-4 تا 49-4 ملاحظه شود).

4-1-   ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی وظیفه نظارت بر هدایت راهبردی آن واحد و تعهدات مرتبط با پاسخگویی آن را برعهده دارند. این امر دربرگیرنده نظارت بر موضوع اصلی یا برنامه مورد حسابرسی شامل کنترل‎های داخلی مربوط است. همچنین ممکن است در برخی واحدهای تحت پوشش استانداردهای حسابرسی عملیاتی، ارکان راهبری، بخشی از مدیریت واحد مورد حسابرسی باشند. در برخی واحدهای مورد حسابرسی، اشخاص متعددی شامل نهادهای نظارتی، اعضا یا کارکنان مراجع قانونی، اعضای هیئت مدیره، کمیته‎های حسابرسی، یا طرفین قرارداد حسابرسی ممکن است مسئولیت ارکان راهبری واحدها را به عهده داشته باشند.

5-1-   چون ساختارهای راهبری واحدها و سازمان‎های دولتی بسیار متفاوت است، ممکن است همیشه به ‎روشنی مشخص نباشد که وظایف اصلی ارکان راهبری بر‎عهده چه افرادی است. در چنین موقعیت‎هایی، حسابرسان ساختار سازمانی را برای هدایت و کنترل عملیات جهت دستیابی به اهداف واحد مورد حسابرسی، ارزیابی می‎کنند. این ارزیابی همچنین دربرگیرنده این است که واحد دولتی چگونه برای کارکنان مدیریت خود، اختیارات را واگذار و پاسخگویی را برقرار می‎کند.

نقش مدیریت در پاسخگویی

6-1-   مدیران دولتی برای انجام وظایف دولت، مسئولیت‎های اساسی به ‌شرح زیر را برعهده دارند (بند2-1 ملاحظه شود) :

الف-    استفاده از منابع دولتی به ‎طور قانونی، اثربخش، کارآ، اقتصادی، اخلاقی و عادلانه برای دستیابی به هدف کلی که برای آن منابع فراهم یا برنامه تعیین شده است[4]؛

ب-      رعایت قوانین و مقررات مربوط (شامل شناسایی الزاماتی که واحد مورد حسابرسی و مدیران آن، مسئولیت رعایت آنها را برعهده دارند)؛

پ-      اجرای سیستم‎های طراحی شده برای دستیابی به رعایت قوانین و مقررات مربوط؛

ت-      استقرار و حفظ کنترل‎های داخلی اثربخش برای کمک به اطمینان از دستیابی به مقاصد و اهداف مناسب؛ استفاده از منابع به ‎طور کارآ، اقتصادی، اثربخش و منصفانه و حفاظت ازمنابع؛ پیروی از قوانین و مقررات؛ اطمینان از اتکاپذیری اطلاعات مدیریت و مالی و گزارش درست آن؛

ث-      فراهم ساختن گزارش‎های مناسب به افراد ناظر بر اقدامات آنان و به عموم به ‎منظور تشریح پاسخگویی در مورد منابع و اختیارات به ‎کار گرفته شده در اجرای برنامه‎های دولت و نتایج این برنامه‎ها؛

ج-       پیگیری یافته‎ها و پیشنهادهای حسابرسان و برقراری و حفظ فرآیندی جهت ردیابی این‎گونه یافته‎ها و پیشنهادها؛

چ-       پیروی از روش‎های اداری مناسب هنگام انعقاد قرارداد برای حسابرسی‌ها شامل حصول اطمینان از اینکه روش‎هایی برای نظارت بر اجرای قرارداد وجود دارد؛ و

ح-      انجام اقدامات به موقع و مناسب برای اصلاح موارد تقلب، اعمال غیرقانونی، موارد تخطی از مفاد قراردادها یا موافقت‎نامه‎های کمک‎های بلاعوض یا سوء‎استفاده که حسابرسان درمورد آن گزارش می‎کنند.

اطلاعاتی برای هماهنگی با بخش 3

1-3-   بخش 3 درباره استانداردهای عمومی لازم‎الاجرا در اجراي حسابرسی‎ طبق استانداردهای حسابرسی عملیاتی بحث می‎کند.

سیستم کنترل کیفیت

2-3-   بخش 3 درباره اجزای سیستم کنترل کیفیت یک موسسه حسابرسی بحث می‎کند. رهنمود تکمیلی زیر به ‎منظور کمک به حسابرسان و موسسه‎های حسابرسی در استقرار سیاست‎ها و رویه‎هایی در سیستم کنترل کیفیت خود برای پیگیری موارد مندرج در ذیل بند 32-3، ارایه شده است: (1) اجرا، مستندسازی و گزارشگری خدمات حسابرسی و (2) نظارت بر کیفیت.

الف- استانداردهای حسابرسی عملیاتی درمورد انجام، مستندسازی وگزارشگری حسابرسی برای حسابرسی‎های عملیاتی در بخش‎های 4 و 5 ارائه شده است. بخش 3 تصریح می‎کند که سیستم کنترل کیفیت دربرگیرنده سیاست‎ها و روش‎های طراحی شده جهت فراهم کردن اطمینان معقول برای موسسه‎های حسابرسی است که حسابرسی‌ها و صدور گزارش‎ها طبق الزامات استانداردهای حرفه‎ای و قانون و مقررات انجام می‌شود (بند 31-3 ملاحظه شود). نمونه‎هایی از این گونه سیاست‎ها و روش‎ها به ‌شرح زیر می‎باشد:

1-    فراهم کردن اطلاع رسانی به اعضای گروه برای شناخت کافی از اهداف کار خود و استانداردهای حرفه‎ای لازم الاجرا؛

2-     برنامه‎ریزی و سرپرستی حسابرسی؛

3-    مستندسازی مناسب از کار اجرا شده؛

4-    بررسی کار اجرا شده، قضاوت‎های با اهمیت به عمل آمده، و مستندات و گزارش حسابرسی مربوط؛

5-    بررسی استقلال و صلاحیت هریک از کارشناسان یا طرف قراردادهای برون سازمانی و همچنین بررسی دامنه و کیفیت کار آنان؛

6-     روش‎هایی برای حل و فصل مسائل دشوار و پیچیده یا موارد عدم توافق میان اعضای گروه، از‌جمله کارشناسان؛

7-    دریافت و بررسی توضیحات واحد مورد حسابرسی در مورد پیش‎نویس گزارش‎ها؛ و

8-    گزارشگری پشتیبانی شده توسط شواهد به ‎دست آمده و طبق الزامات استانداردهای حرفه‎ای و قوانین و مقررات لازم الاجرا.

ب-    نظارت، ارزیابی مستمر و ادواری حسابرسی‌ها می‎باشد که به ‌منظور فراهم نمودن اطمینان معقول برای مدیریت موسسه حسابرسی در این باره است که سیاست‎ها و روش‎های مرتبط با سیستم کنترل کیفیت به ‌گونه‌ای مناسب طراحی شده و در عمل به ‌طور اثربخش اجرا می‎شود (بند ج 32-3 ملاحظه شود).

رهنمود زیر برای کمک به موسسه‎های حسابرسی در اجرا و استمرار نظارت بر کیفیت آنها ارایه شده است:

1-        چه کسی: نظارت هنگامی اثربخشی بیشتری دارد که توسط افرادی انجام شود که مسئولیتی در مورد فعالیت خاص مورد نظارت ندارد (برای نمونه، در مورد خدمات خاص یا فرآیندهای متمرکز شده خاص). یک یا چند نفر از کارکنانی که برای مسئولیت فرآیند نظارت تعیین شده‎اند، در مجموع به صلاحیت و اختیار کافی و مناسب در موسسه حسابرسی برای برعهده گرفتن این مسئولیت نیاز دارند. عموماً یک یا چند نفر از کارکنانی که نظارت را انجام می‎دهند، از سرپرستی‎های معمول در هر یک از کارهای حسابرسی مجزا هستند.

2-       چه میزان: میزان روش‎های نظارتی براساس شرایط موسسه حسابرسی در توانمندی ارزیابی رعایت استانداردهای حرفه‎ای مربوط و سیاست‎ها و روش‎های کنترل کیفیت موسسه حسابرسی، متفاوت است. نمونه‎هایی از روش‎های نظارت خاص به ‌شرح زیر است:

الف-    آزمون سوابق اداری و کارگزینی انتخاب شده در رابطه با کنترل کیفیت؛

ب-      بررسی مستندات و گزارش‎های حسابرسی انتخاب شده؛

پ-      گفتگو با کارکنان موسسه حسابرسی (به ‎گونه‎ای کاربردی و مناسب)؛

ت-      تلخیص ادواری یافته‎های حاصل از روش‎های نظارتی به شکل مکتوب (دست‌کم به ‌طور سالانه)، و بررسی روشمند علل یافته‎هایی که بیانگر ضرورت اقدامات اصلاحی است؛

ث-      تعیین هرگونه اقدام اصلاحی یا بهبودهایی که ضرورت دارد در ارتباط با حسابرسی‌های خاص بررسی شده یا سیاست‎ها و روش‎های کنترل کیفیت موسسه حسابرسی اجرا شود؛

ج-      اطلاع رسانی یافته‎های شناسایی شده به مدیریت ذیربط موسسه حسابرسی همراه با پیگیری‎های بعدی؛ و

چ-      بررسی یافته‎ها از طریق کارکنان مدیریت ذیربط در موسسه حسابرسی که تعیین می‎کند آیا اقدام‎های لازم، شامل تعدیلات ضروری در سیستم کنترل کیفیت، به ‎موقع انجام شده است یا خیر.

3-       بررسی سوابق اداری و کارگزینی انتخاب شده: بررسی سوابق اداری و کارگزینی انتخاب شده در رابطه با کنترل کیفیت، ممکن است دربرگیرنده آزمون‌های زیر باشد:

الف-    رعایت سیاست‎ها و روش‎های مربوط به استقلال؛

ب-      رعایت سیاست‎های ارتقای حرفه‎ای مستمر شامل آموزش کارکنان؛

پ-      روش‎های مرتبط با استخدام و تعیین حقوق و مزایای کارکنان واجد شرایط، شامل به ‌کارگیری کارشناسان یا مشاوران، در هنگام نیاز؛

ت-      روش‎های مرتبط با ارزیابی عملکرد و پیشرفت کارکنان؛

ث-      روش‎های مرتبط با شروع، پذیرش و تداوم خدمات حسابرسی؛

ج-       شناخت کارکنان موسسه حسابرسی از سیاست‎ها و روش‎های کنترل کیفیت و اجرای این سیاست‎ها و روش‎ها؛ و

چ-       فرآیند موسسه حسابرسی برای بهنگام‎سازی سیاست‎ها و روش‎های خود.

4-       پیگیری یافته‎های پیشین: روش‎های نظارتی دربرگیرنده این ارزیابی است که آیا موسسه حسابرسی، پس از نظارت و بررسی هم پیشگان پیشین، اقدام‎های اصلاحی لازم برای پیگیری یافته‎ها و پیشنهادها را انجام داده است یا خیر. کارکنان مرتبط با کار نظارت، این اطلاعات را به ‌عنوان بخشی از برآورد خطر مربوط به طراحی و اجرای سیستم کنترل کیفیت موسسه حسابرسی و تعیین ماهیت، زمانبندی اجرا و میزان روش‎های نظارتی، به ‎کار می‎برند.

5-       گزارش مکتوب: موسسه حسابرسی نتایج نظارت بر سیستم‎های کنترل کیفیت خود را در گزارشی مکتوب اعلام می‎کند که موسسه حسابرسی مجاب شود تا در موارد لازم، اقدامات سریع و مناسب را انجام دهد. اطلاعات مندرج در این گزارش به ‌شرح زیر است:

الف-    تشریح روش‎های نظارتی اجرا شده؛

ب-      نتایج به ‎دست آمده از روش‎های نظارتی؛ و

پ-      در موارد مقتضی، شرحی از نارسایی‎های تکراری، روشمند یا سایر نارسایی‎های با اهمیت و اقدام‎های انجام شده برای حل و فصل آن نارسایی‎ها.

3-3- همانگونه که دربند 61-3 بحث شد، موسسه حسابرسی مستقل بایستی آخرین گزارش بررسی هم پیشگان خود را در دسترس همگان قرار دهد. نمونه‎هایی از چگونگی دستیابی به این الزامات شفاف‎سازی، شامل قراردادن گزارش بررسی هم پیشگان در یک پایگاه اطلاع رسانی برون سازمانی یا در یک پرونده قابل دسترس برای همگان است. برای کمک به درک همگان از گزارش بررسی هم پیشگان، موسسه حسابرسی همچنین ممکن است شرحی از فرآیند بررسی هم پیشگان و چگونگی اجرای آن در موسسه خود را نیز در آن پایگاه قرار دهد. موارد زیر نمونه‎هایی از اطلاعات بیشتر را ارایه می‎کند که موسسه‎های حسابرسی ممکن است برای کمک به شناخت کاربران از معنای گزارش بررسی هم پیشگان، در پایگاه قرار دهند:

الف-    تبیین فرآیند بررسی هم پیشگان؛

ب-      تشریح سیستم کنترل کیفیت موسسه حسابرسی؛

پ-      تبیین ارتباط نتایج بررسی هم پیشگان بر کار سازمان‌های حسابرسی شده؛ و

ث-      چنانچه گزارش بررسی هم پیشگان تعدیل شده است، شرحی از برنامه موسسه حسابرسی بررسی‌شده برای بهبود کنترل‎های کیفیت و وضعیت موارد بهبود.

 

اطلاعاتی برای هماهنگی با بخش 4

1-4-        بخش 4 در مورد استانداردهای اجرای عملیات در حسابرسی‎های عملياتي بحث می‎کند. استفاده از شواهد کافی و مناسب مبتنی بر اهداف حسابرسی به ‎منظور پشتیبانی از مبنایی درست برای ارایه یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادها، از مفروضات اساسی حسابرسی عملیاتی است. بحث زیر برای کمک به حسابرسان در شناسایی انواع گوناگون شواهد و ارزیابی مناسب بودن شواهد در رابطه با اهداف حسابرسی، ارایه شده است.

انواع شواهد

2-4-   شواهد ممکن است برحسب شکل و چگونگی گردآوری آن، به عینی، مستند یا شفاهی، تقسیم‎بندی شود. شواهد عینی از طریق بازرسی یا مشاهده مستقیم افراد، دارایی‎ها یا رویدادها، توسط حسابرسان به ‌دست می‌آید. چنین شواهدی ممکن است به ‎شکل خلاصه‎ای از یادداشت‎ها، عکس‎ها، تصاویر ویدیویی، اشکال ترسیمی، نمودارها، نقشه‎ها یا نمونه‎های عینی، مستند شود. شواهد مستند به ‎شکل اطلاعات از پیش موجود، مانند نامه‎ها، قراردادها، سوابق حسابداری، صورت‌حساب‎ها، صفحات گسترده، خلاصه اطلاعات به ‎دست آمده از پایگاه‎های داده، اطلاعات ذخیره شده به ‎شکل الکترونیکی و اطلاعات مدیریت در رابطه با عملکرد واحد مورد حسابرسی، به ‎دست می‎آید. شواهد شفاهی از طریق پرس‌وجو، مصاحبه‎ها، گروه‎های تمرکز، هم‎اندیشی‎های همگانی یا پرسشنامه‎ها به ‎دست می‎آید. حسابرسان اغلب ازفرآیندهای تحلیلی شامل محاسبات، مقایسه‎ها، تجزیه اطلاعات برحسب اجزای آن و استدلال‎های منطقی برای تحلیل هرگونه شواهد گردآوری شده به ‎منظور تعیین اینکه آیا آن شواهد کافی و مناسب است یاخیر، استفاده می‎کنند (برای تعاریف مربوط به کافی و مناسب بودن، بندهای 59-4 و 66-4 ملاحظه شود). نقاط قوت و ضعف هر یک از انواع شواهد به واقعیت‎ها و شرایط مربوط به آن و قضاوت حرفه‎ای مرتبط با اهداف حسابرسی، بستگی دارد.

مناسب بودن شواهد در ارتباط با اهداف حسابرسی

3-4-   یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار بر میزان اطمینان در رابطه با حسابرسی عملياتي، مناسب بودن شواهد در ارتباط با اهداف حسابرسی است. برای نمونه:

الف-    اهداف حسابرسی امکان دارد بر بررسی نتایج کمّی خاصی تمرکز یابد که توسط واحد مورد حسابرسی ارایه شده است. در چنین وضعیت‎هایی، روش‎های حسابرسی احتمال دارد بر دستیابی به شواهدی در رابطه با درستی مبالغ خاص مورد تردید، تمرکز یابد. این کار ممکن است دربرگیرنده استفاده از نمونه‎گیری آماری باشد.

ب-      اهداف حسابرسی امکان دارد بر اجرای برنامه یا فعالیتی خاص در سازمان مورد حسابرسی تمرکز یابد. در چنین وضعیت‎هایی، حسابرس ممکن است به ‌منظور دستیابی به اهداف حسابرسی، با اطلاعاتی مواجه شود که توسط واحد مورد حسابرسی تهیه شده است. حسابرس ممکن است آزمون کیفیت اطلاعات را از هر دو جنبه اعتبار و اتکاپذیری آن ضروری تشخیص دهد.

پ-      اهداف حسابرسی امکان دارد بر اطلاعاتی تمرکز داشته باشد که برای اهداف مهم‎تر استفاده می‎شود و از منابعی به ‎دست می‎آید که عموماً مناسب تشخیص داده شده است. برای نمونه، آمارهای اقتصادی منتشر شده توسط سازمان‎های دولتی در مورد تورم یا دیگر اطلاعات مشابهی که توسط سازمان‎های ذیصلاح منتشر می‎شود، ممکن است بهترین اطلاعات قابل دسترس باشد. در چنین مواردی، ممکن است اجرای روش‎هایی به ‎منظور تایید اطلاعات، برای حسابرسان عملی یا لازم نباشد. این تصمیم‎ها مستلزم اعمال قضاوت حرفه‎ای بر اساس ماهیت اطلاعات، کاربرد یا پذیرش همگانی آن اطلاعات و چگونگی به ‎کارگیری آنها در حسابرسی است .

ت-      اهداف حسابرسی امکان دارد بر مقایسه‎ها یا محک‎زنی بین وظایف گوناگون دولت یا سازمان‎ها تاکید داشته باشد. اینگونه حسابرسی‎ها به ‎ویژه برای ‎تحلیل پی‎آمدهای تصمیم‎های متفاوت مرتبط با سیاست‎گذاری‎های عمومی، سودمند است. در اینگونه موارد، در جایی که تایید جزئیات اطلاعات زیربنای آمارها، عملی نیست، حسابرسان ممکن است تحلیل‎هایی مانند آمارهای مقایسه‎ای دستگاه‎های مختلف یا تغییرات عملکرد در طی زمان را انجام دهند. افشای روشن پیرامون اینکه چه میزان از اطلاعات یا آمارهای مقایسه‎ای، ارزیابی یا تایید شده است، احتمالاً برای ارایه شواهد مناسب به استفاده‎کنندگان گزارش ضرورت خواهد داشت.

ث-      اهداف حسابرسی امکان دارد بر روند اطلاعات مبتنی بر داده‎های ارایه شده توسط واحد مورد حسابرسی، تمرکز یابد. درچنین وضعیتی، حسابرسان ممکن است با استفاده از آزمون‎های تحلیلی کلی از داده‎های زیربنایی، همراه با آگاهی و شناخت از سیستم‎ها یا فرآیندهای مورد استفاده در تهیه اطلاعات، شواهد را ارزیابی کنند.

ج-      اهداف حسابرسی امکان دارد با استفاده از اطلاعات گردآوری یا خودبازگوشده توسط سازمان‎ها، بر شناخت حسابرسان از موضوع‎های جدید‎ و مقطعی تمرکز یابد. در چنین مواردی، ممکن است برای حسابرسان مفید باشد که تناسب کلی اطلاعات گردآوری شده را به همراه دیگر اطلاعات قابل دسترس درباره برنامه بررسی کنند. منابع اطلاعاتی دیگر مانند گزارش‎های بازرسی کل یا سایر حسابرسان برون سازمانی، ممکن است اطلاعاتی را برای حسابرسان فراهم سازد که مشخص کند آیا هرگونه اطلاعات تایید نشده یا خود بازگو شده، با دیگر منابع برون سازمانی اطلاعات، سازگار است یا می‎تواند از طریق آنها تایید گردد یا خیر.

 

اطلاعاتی برای هماهنگی با بخش 5

1-5-        بخش 5 در رابطه با استانداردهای گزارشگری حسابرسی‎های عملياتي بحث می‎کند. مبحث زیر برای کمک به حسابرسان در تهیه و مکتوب نمودن گزارش‎های حسابرسی عملیاتی، ارایه شده است.

عناصر کیفی گزارش

2-5-   حسابرسان ممکن است هنگام تهیه و مکتوب نمودن گزارش حسابرسی، از عوامل کیفی گزارش شامل به ‎موقع، کامل، درست، بی‎طرف، متقاعد کننده، روشن و مختصر بودن، تا آنجایی که موضوع اجازه می‎دهد، استفاده کنند.

الف-    درست بودن: گزارش درست از طریق شواهد کافی و مناسب، با واقعیت‎ها، ارقام و یافته‎های کلیدی قابل ردیابی به شواهد حسابرسی، پشتیبانی می‎شود. گزارش‎های مبتنی بر واقعیت‌ها، با بیان روشن منابع، روش‎ها و مفروضات، به‎گونه‎ای که استفاده‎کنندگان آن گزارش‎ها بتوانند در مورد میزان وزنی که به شواهد گزارش شده می‎دهند، قضاوت نمایند، در دستیابی به درستی، کمک می‎کند. افشای محدودیت‎های داده‎ها و دیگر موارد افشا نیز به صدور گزارش‎های حسابرسی درست‎تر کمک می‎کند. هنگامی که یافته‎ها در ارتباط گسترده‎تر با موضوع اصلی ارایه شده‎اند، گزارش‎ها نیز از درستی بیشتری برخوردارند. یکی از راه‎های کمک به موسسه‎های حسابرسی برای تهیه گزارش‎های حسابرسی درست، به ‌کارگیری فرآیند کنترل کیفیتی مانند عطف‎گذاری است. عطف‎گذاری فرآیندی است که طبق آن حسابرس باتجربه‎ای که مستقل از کار حسابرسی است، تایید می‌کند که بیان واقعیت‎ها، ارقام و تاریخ‎ها به ‎درستی گزارش شده است، یافته‎ها با شواهد مستند به ‎درستی پشتیبانی می‎شود، و نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادها به ‎طور منطقی از شواهد به ‎دست می‎آید.

ب-      بی‎طرف بودن: بی‎طرف بودن به این معنی است که نحوه ارایه گزارش از نظر محتوی و سبک، متعادل است. گزارش هنگامی که شواهد را به ‎طور بی‎غرضانه و در زمینه مناسب ارایه می‎کند، اعتبار آن به ‎گونه‎ای درخور ملاحظه افزایش می‎یابد. این به معنی ارایه نتایج حسابرسی به‎گونه‎ای بی‎طرفانه و منصفانه است. سبک گزارش ممکن است تصمیم‎گیرندگان را برای اقدام در مورد یافته‎ها و پیشنهادهای حسابرسان، تشویق کند. این سبک متعادل هنگامی می‎تواند به ‎دست آید که گزارش‎ها ضمن خودداری از به ‎کارگیری صفات یا واژه‎هایی برای توصیف شواهدی که به نتیجه‎گیری انتقادی یا بدون پشتوانه ‎انجامد، شواهد کافی و مناسب برای پیشتیبانی از نتیجه‎گیری‎ها ارایه ‎دهد. هنگامی که گزارش‎های حسابرسی منبع شواهد و مفروضات به ‎کار گرفته شده در تحلیل‎ها را به ‌صراحت بیان می‎کند، بی‎طرفی گزارش‎ها افزایش می‎یابد. گزارش ممکن است جنبه‎های مثبت برنامه رسیدگی شده را، چنانچه به اهداف حسابرسی مربوط باشد، مشخص کند. بازتاب جنبه‎های مثبت برنامه ممکن است به بهبود عملکرد دیگر سازمان‎های دولتی منجر شود که گزارش را می‎خوانند. هنگامی که گزارش‎های حسابرسی نشان می‎دهد که کار توسط کارکنان حرفه‎ای، بی‌غرض، مستقل و آگاه انجام شده است، بی‎طرفانه‎تر محسوب می‎شود.

پ-      کامل بودن: کامل بودن به این معنی است که گزارش دربرگیرنده شواهد کافی و مناسب موردنیاز برای دستیابی به اهداف حسابرسی و بالابردن درک از موضوع‎های گزارش شده می‎باشد. کامل بودن همچنین به این معنی است که گزارش، شواهد و یافته‎ها را بدون حذف اطلاعات مربوط و با اهمیت در رابطه با اهداف حسابرسی شرح می‎دهد. فراهم ساختن شناخت از گزارش برای استفاده‎کنندگان، به معنای فراهم‎سازی چشم‎اندازی در مورد میزان و اهمیت یافته‎های گزارش شده، مانند تکرار رویدادهای مرتبط با تعداد موضوع‎ها یا معاملات آزمون شده و ارتباط یافته‎ها با عملیات واحد مورد حسابرسی است. کامل بودن همچنین به معنی بیان روشن آنچه که انجام شده و آنچه که انجام نشده و توصیف آشکار محدودیت‎های داده‎ها، محدودیت‎های تحمیلی از طریق جلوگیری از دسترسی به سوابق یا دیگر موارد است.

ت-      متقاعدکننده بودن: متقاعدکننده بودن به این معنی است که نتایج حسابرسی، پاسخگوی اهداف حسابرسی است، یافته‎ها به‎گونه‎ای قانع کننده ارایه شده است و نتیجه‎گیری‎ها و پیشنهادها به‎گونه‎ای منطقی از واقعیت‎های ارایه شده نشأت می‎گیرند. اعتبار یافته‎ها، معقول بودن نتایج و سودمندی اجرای پیشنهادها، هنگامی که توسط شواهد کافی و مناسب پشتیبانی شود، متقاعدکننده‎تر است. گزارش‎هایی که به این روش تهیه می‎شود می‎تواند به تمرکز توجه مسئولان واحد مورد حسابرسی بر موضوع‎های درخور توجه کمک کند و می‎تواند انگیزه‎ای برای انجام اقدام‎های اصلاحی فراهم نماید.

ث-      روشن بودن: روشن بودن به این معنی است که گزارش برای مطالعه و درک استفاده‎کننده آن، آسان باشد. تهیه گزارش با عبارتی روشن و ساده تا آنجایی که موضوع اجازه می‎دهد، در دستیابی به این هدف به حسابرسان کمک می‎کند. استفاده از عبارت آسان و غیرفنی به ‎منظور ارایه ساده مفید است. بیان واژگان فنی، اختصارات، و مخفف‎های به ‎کار رفته در گزارش نیز مفید است. حسابرسان ممکن است از صفحه‎ای مشخص یا خلاصه در گزارش برای جلب توجه استفاده‎کنندگان گزارش و برجسته کردن پیام کلی استفاده کنند. چنانچه از خلاصه استفاده می‎شود، اگر در آن بر پاسخ‎های خاص به پرسش‎های مربوط به اهداف حسابرسی، تلخیص با اهمیت‌ترین یافته‎های حسابرسی و نتیجه گیری‌های اصلی گزارش و کمک به استفاده‎کنندگان در پیش‎بینی پیشنهادهای اصلی تمرکز شود، مفید است. سازماندهی منطقی موارد با اهمیت و درستی و دقت در بیان واقعیت‎ها و نتیجه‎گیری‎ها، به شفاف شدن و درک گزارش کمک می‎کند. استفاده اثربخش از عناوین، زیرنویس‎ها و جمله‎های مربوط به سرفصل‎ها، خواندن ودرک گزارش را آسان‎تر می‎کند. وسایل کمک بصری (مانند تصاویر، نمودارها، نمودگرها و نقشه‎ها) ممکن است موضوع‎های پیچیده را روشن و خلاصه کند.

ج-       مختصربودن: مختصربودن به این معنی است که گزارش برای انتقال و پشتیبانی از پیام، طولانی‎تر از اندازه لازم نیست. جزئیات اضافی از ارزش گزارش می‌کاهد، ممکن است حتی پیام اصلی را پنهان کند و استفاده‎کنندگان را سردرگم یا گمراه سازد. اگرچه تعیین محتوای گزارش‎ها تابع قضاوت دقیق حرفه‎ای است، اما گزارش‎هایی که مبتنی بر واقعیت‎ها اما مختصر است، از جهت دستیابی به اهداف حسابرسی مناسب‎تر می‌باشد.

چ-       به ‌موقع بودن: به ‎منظور برخورداری از استفاده بیشتر، هدف حسابرسان ارایه نمودن به ‎موقع شواهد مربوط، برای پاسخگویی به نیازهای قانونی مسئولان واحد مورد حسابرسی، مراجع قانونی و سایر استفاده‎کنندگان است. همچنین، اگر شواهد ارایه شده در گزارش، به روز باشد، سودمندتر خواهد بود. بنابراین، یکی از اهداف با اهمیت گزارشگری برای حسابرسان، انتشار به ‎موقع گزارش است. حسابرسان در جریان حسابرسی ممکن است گزارش‎های میان دوره‎ای از موضوع‎های با اهمیت به مسئولان ذیربط واحد مورد حسابرسی ارایه کنند. چنین اطلاع رسانی به مسئولان واحد مورد حسابرسی در مورد موضوع‎های نیازمند توجه فوری، هشدار می‎دهد و موجب می‌گردد آنان اقدام‎های اصلاحی لازم را پیش از تکمیل گزارش نهایی اجرا نمایند.

برچسب‌ها: استانداردهای گزارشگری در حسابرسی عملياتي