مطابق بند مقدمه استاندارد شماره 11 تجدید نظرسال 86، تغییرات قسمت معاوضه به شرح زیر است 

در مواردی که یک دارایی ثابت مشهود در معاوضه با دارایی غیرپولی یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل می‌شود، باید به ارزش منصفانه اندازه‌گیری و شناسایی شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد. در استاندارد قبلی صرفاً معاوضه داراییهای ثابت مشهود غیر مشابه، برمبنای ارزش منصفانه اندازه‌گیری می‌شد.
در استاندارد جدید بحث مشابه وغیر مشابه در معاوضه حذف شده است وبه جای آن محتوای تجاری جایگزین شده است 

مطابق بند 23. استاندارد فوق، یک یا چند دارایی ثابت مشهود ممکن است در معاوضه با دارایی یا داراییهای غیرپولی، یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل شود. مطالب زیر به معاوضه یک دارایی غیرپولی با دارایی غیرپولی دیگر اشاره دارد، اما در مورد سایر معاوضه‌ها نیز کاربرد دارد. بهای تمام شده چنین داراییهای ثابت مشهودی به ارزش منصفانه اندازه‌گیری می‌شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد یا ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده و ارزش منصفانه دارایی واگذار شده به‌گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری نباشد. چنانچه دارایی تحصیل شده به ارزش منصفانه اندازه‌گیری نشود بهای تمام شده آن براساس مبلغ دفتری دارایی واگذار شده اندازه‌گیری می‌شود 
24 . واحد تجاری با توجه به میزان تغییرات مورد انتظار جریانهای نقدی آتی در نتیجه معاوضه داراییها، محتوای تجاری معاوضه را ارزیابی می‌کند.درصورت تحقق شرایط زیر، معاوضه محتوای تجاری دارد: 
الف. وضعیت (ریسک، زمان‌بندی و مبلغ) جریانهای نقدی آتی دارایی تحصیل شده با وضعیت جریانهای نقدی آتی دارایی واگذار شده متفاوت باشد، یا 
ب . ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد تجاری متأثر از معاوضه، در نتیجه این معاوضه تغییر یابد، و 
ج . تفاوت بیان شده در بندهای (الف) یا (ب) نسبت به ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده با اهمیت باشد.

برای ارزیابی محتوای تجاری معاوضه، ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد تجاری که متأثر از معاوضه است، باید منعکس‌کننده جریانهای نقدی پس از کسر مالیات باشد.

25 . ارزش منصفانه دارایی ثابت مشهودی که در بازار، معاملات مشابهی برای آن وجود ندارد، در صورتی به‌گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری است که (الف) دامنه تغییرات برآوردهای منطقی ارزش منصفانه آن دارایی قابل توجه نباشد یا (ب) احتمالات مربوط به برآوردهای مختلف در این دامنه را بتوان به‌گونه‌ای منطقی ارزیابی و در برآورد ارزش منصفانه مورد استفاده قرار داد. چنانچه واحد تجاری بتواند ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده یا دارایی واگذار شده را به‌گونه‌ای اتکا‌پذیر تعیین کند، ارزش منصفانه دارایی واگذار شده، با در نظر گرفتن مبلغ وجه نقد یا معادل نقد انتقال یافته، برای اندازه‌گیری بهای تمام شده دارایی تحصیل شده بکار می‌رود، مگر اینکه ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده معتبرتر باشد
با توجه به موارد فوق می توان نتیجه گرفت که درخصوص معاوضه داراییهای ثابت مشهود یکی از سه حالت کلی زیر ممکن است رخ دهد 
1- معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد مطابق بند 23با آن برخورد می شود 
2- معاوضه دارایی محتوایی تجاری باشد. و ارزش های منصفانه ی دارایی های مورد معاوضه به گونه ای اتکا پذیر قابل اندازه گیری باشد، که در این مورد، بهای تمام شده ای دارایی تحصیل شده، بر پایه ارزش منصفانه ی دارایی واگذاری و تعدیل بابت سرک نقدی پرداختی یا دریافتی اندازه گیری می شود.
3-معاوضه دارایی محتوای تجاری باشد، و صرفا ارزش منصفانه ی یکی از طرفین به گو نه ای اتکا پذیر قابل اندازه گیری باشد، که دراین موارد، بهای تمام شده ی دارایی تحصیل شده، بر پایه ای ارزش منصافانه ی دارایی قابل اندازه گیری به گونه ای اتکا پذیر، و تعدیل بابت سرک نقدی پرداختی یا دریافتی اندازه گیری می شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

معاوضه داراييها:

در معاوضه دارايي ها توجه به يک نکته الزامي است چنانچه دو دارايي که با هم معاوضه مي شوند مشابه باشند براي تعويض آنها با يکديگر شناسايي سود غير منطقي است اما بر اساس اصل احتياط کل زيان شناسايي مي گردد اما در معاوضه دارايي هاي غير مشابه کل سود و زيان معامله شناسايي مي گردد

معاوضه دارايي هاي غير مشابه:

ثبت زير انجام مي پذيرد:

 

نکته:در ثبت بالا فرض بر دريافت سرک نقدي گذاشته شده بديهي است چنانچه سرک نقدي پرداخت شده باشد ثبت بانک بستانکار خواهد شد همينطور فرض بر سود است چنانچه زيان در ميان باشد به جاي سود بستانکار , زيان بدهکار خواهيم داشت

 

 

 

معاوضه دارايي هاي مشابه:

ابتدا با استفاده از فرمول زير سود يا زيان معاوضه را مشخص ميکنيم سپس بر اساس سود يا زيان ثبتهاي متفاوتي خواهيم داشت

 

1-زيان:

 

 

 

 

 

 

نکته:در ثبت بالا فرض بر پرداخت سرک نقدي گذاشته شده بديهي است چنانچه سرک نقدي دريافت شده باشد ثبت بانک بدهکار خواهد شد

 

 

2-سود:

الف-بودن سرک نقدي: سودي شناسايي نمي شود

 

ب-پرداخت سرک نقدي:سودي شناسايي نمي شود

 

 

ج-دريافت  سرک کمتر از25% از ارزش مبادله:سود به تناسب بخش نقدي مبادله شناسايي مي شود

 

 

 

 

 

 

 

 

نکته:کل سود حاصل از معاوضه از تفاوت ارزش دفتري و ارزش متعارف دارائي واگذار شده بدست مي آيد

د-دريافت سرک نقدي بيشتر از 25% ارزش مبادله: در اين حالت ديگر دو دارايي از حالت مشابه خارج مي شوند و ثبتهاي حسابداري ماند تعويض دارائي هاي غيرمشابه انجام مي شود

 

مثال1:يک دارايي به لرزش دفتري 600 ريال با دارايي مشابه ديگري به ارزش متعارف 800 ريال معاوضه و مبلغ 200 ريال وجه نقد دريافت مي شود دارايي تحصيل شده معادل چند ريال در دفاتر ثبت مي شود

پاسخ:

ارزش دارايي واگذاري                                                                            1000=200+800

سود مبادله                                                                       400=600-1000

با توجه به اينکه سود مبادله کمتر از25% است و سرک نقدي دريافت شده است

سود قابل شناسايي                                                                    80=(200+800)/200*400

ارزش دارايي تحصيل شده                                                480=800+200-600

مثال2:يک شرکت فروشنده اتومبيل ,اتومبيل خود را با يک دستگاه رايانه معاوضه کرد ساير اطلاعات در تاريخ31 خرداد 1377 در ارتباط با اين رويداد به شرح زير است:

ارزش دفتري اتومبيل                                                  30000

قيمت فروش اتومبيل بر اساس سياهه                        45000

ارزش متعارف رايانه                                                     43000

سرک نقدي پرداخت شده                                            5000

سود ناشي از معاوضه را محاسبه کنيد

پاسخ:

ارزش متعارف اتومبيل                                                      38000=5000-43000

سود ناشي از معاوضه                                                   8000=30000-38000

چون معاوضه غير مشابه است ملاک ارزش متعارف دارايي واگذار شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

مثال3:تجهيزاتي به ارزش دفتري150 ريال و ارزش متعارف 170 ريال همراه با پرداخت30 ريال سرک نقدي واگذار و در عوض ماشين الاتي به ارزش روز 210 ريال دريافت گرديد بهاي تمام شده دارايي تحصيل شده چند ريال است:

پاسخ:معاوضه دارايي غير مشابه

سود معاوضه                                                                                   20=150-170

بهاي تمام شده ماشين آلات                                                           200=20+30+150

ثبت روزنامه:

ماشن الات                                             200

               تجهيزات                                                   150

               نقد                                                         30

                سود معاوضه                                           20

مثال4:شرکتي ماشين الاتي به ارزش دفتري125 ريال و ارزش متعارف100 ريال با يک قطعه زمين به ارزش متعارف230ريال معاوضه کرد در اين معاوضه مبلغ 120 ريال نيز نقدا پرداخت نمود ثبت حسابداري:

 زيان معاوضه                                                                       25-=125-100

بهاي تمام شده زمين                                                         220=25-120+125

 

زمين                                              220

زيان معاوضه                                     25

                  ماشين الات                           125

                   نقد                                     120

مثال5: در معاوضه دارايي هاي ثابت مشابه ارزش دفتري دارايي واگذار شده 11000 سرک نقدي دريافت شده 3000ارزش روز دارايي تحصيل شده7000 ريال است ثبت حسابداري:

پاسخ:

زيان معاوضه                                           1000-=11000-3000+7000

بهاي تمام شده دارايي تحصيل شده                  7000=1000-3000-11000

 

داراي ثابت جديد                          7000

نقد                                            3000

زيان معاوضه                                1000

                  دارايي ثابت قديم                         11000

 

 

 

 

 

 

 

 

 

معاوضه به دو صورت است :
 داراي محتواي تجاري-1
 بدون محتواي تجاري-2
حالت اول زماني است كه :     

     1) دارايي ها غير مشابه باشند
                                                   2) اگر دارايي ها از نظر ماهيت مشابه باشند ، داراي ارزش منصفانه متفاوتي باشند.
در اين صورت كل سود و زيان معاوضه شناسايي مي شود.
حالت دوم زماني است كه :           دارايي ها از نظر ماهيت و ارزش منصفانه مشابه باشند .
در اين صورت هيچ گونه سود و زياني شناسايي نمي شود.
 زماني كه دارايي ها مشابه هستند اما مبلغ سرك نقدي معادل 25% يا بيشتر از 25% ارزش متعارف دارايي هاي مبادله شده باشد ، دارايي ها داراي ارزش منصفانه متفاوتي بوده و بنابراين معاوضه داراي محتواي تجاري بوده و كل سود و زيان معاوضه شناسايي مي شود.

قانون %25 در مورد معاوضه داراييهاي مشابه مربوط به استانداردهاي بين المللي است..
طبق استانداردهاي جديد ايران (تجديد نظر شده 1386) در مبادلات دارايي كه محتواي تجاري داشته باشند صرف نظر از مشابه يا غير مشابه بودن داراييها كل سود و زيان شناسايي ميشود.

 

 معاوضه باید محتوای تجاری داشته باشد . اما چه موقع میتوان گفت معاوضه محتوای تجاری دارد.
فرض کنید شرکت X ماشین الاتی را با شرکت Y معاوضه کرده است ، ماشین آلات هر دو شرکت از هر لحاظ مشابه است . هیچگونه سرکی هم جابجا نشده است ، خوب آیا باید این شرکتها سود شناسایی کنند؟ آیا این معامله محتوای تجاری دارد؟

مسلماً سودی نباید شناسایی شود ، چرا؟ چون اصلاً تغییری در وضعیت شرکتها ایجاد نشده است . استاندارد میگوید زمانی معامله محتوای تجاری دارد که در جریان نقد مورد انتظار آتی تغییراتی به وجود آید . در این نوع معاوضه که دارایی مشابه معاوضه شده است و بدون سرک هم بوده است آیا تغییری در جریانات نقد آتی به وجود آمده است؟

به نظر من اگر چه ادبیات در نسخه تجدید نظر شده عوض شده است اما مفهوم همان است یعنی میتوان گفت زمانی که داراییها غیر مشابه باشد پس تغییر در جریان نقد آتی وجود دارد و در نتیجه مبادله محتوای تجاری دارد و باید سود/زیان شناسایی کرد

اگر در داراییهای مشابه سرک وجود داشته باشد در جریان نقد آتی تغییراتی به وجود می آید که به نسبت این تغییرات باید سود/زیان شناسایی کرد.


در مورد قانون 25% هم که در FASB هست   به این دلیل باید سود و زیان شناسایی کرد که در این حالت مبادله نقدی لحاظ می شود چون بیش از 25% مبغ نقدی بوده است و ماهیتاً مبادله نقدی تلقی میشود و نه معاوضه.

 

معاوضه دارائیها اعم از موجودیها و دارائیهای ثابت هم میتواند جزئی از فرایند معاملات در شرکتها باشد و مطالب کلی آن به شرح ذیل است:

الف- روشهای قیمت گذاری این معاوضه:

    -ارزش دفتری دارائی معاوضه شده
    -ارزش تعیین شده برای دارائی واگذار شده در معاوضه
    -ارزش متعارف دارائی واگذارشده.

دقت میفرمائید در هر سه مورد ملاک و معیار دارائی واگذار شده است نه تحصیل شده.

نکات مهم:

خوب طبق استانداردهای حسابداری مبادلات غیرپولی ثبت آن همانند مبادلات پولی باید بر اساس ارزش جاری یا متعارف دارائی مورد معامله ارزیابی شود.

-ثبت تنها در موردی باید بر اساس ارزش متعارف انجام شود که بنحوی معقول قابل شناسائی باشد و اگر در معاوضه ارزش دارائی غیر پولی واگذار شده و رازش معاوضه دارائی تحصیل شده هیچ یک در حد معقول قابل شناسائی نباشد دارائی تحصیل شده باید به ارزش دفتری دارائی واگذار شده در دفاتر ثبت شود و سود یا زیانی هم شناسائی نمیشود.

-اگر معاوضه دارائیها بر اساس فرآیند کسب درآمد منجر نشود(هدف کسب درآمد نباشد) ثبت بر اساس ارزش دفتری دارائی معاوضه شده. که شامل:

   الف-معاوضه محصولات و یا دارائیهائی که درجریان عادی فعالیتهای واحد تجاری برای فروش نگهداری می شود(موجودیها)یا محصولات یا دارائیهائی که درهمان رشته از فعالیت تجاری فعالیت تجاری موسسه فروخته میشود(معاوضه دارائیهای غیر مولد مشابه)

   ب-معاوضه دارائیهای مولد که درجریان عادی فعالیتهای واحد تجاری برای فروش نگهداری نمیشود(اموال.ماشین آلات و تجهیزات) با دارئی مولد مشابه(معاوضه دارائیهای مولد مشابه)

 معاوضه دارائیهای غیر مشابه:در معاوضه دارائیهای غیر مشابه دارائی تحصیل شده باید به ارزش متعارف (بازار) دارائی واگذار شده در دفاتر ثبت و سود وزیان معاوضه کلا" شناسائی شود.
سود و زیان ار طریق مقایسه ارزش دفتری یا ارزش متعارف دارائی واگذار شده محاسبه می شود.(چه سرک نقدی باشد و چه نباشد سود یا زیان شناسائی میشود.)


معاوضه دارائیها----------->غیر مشابه=======>شناسائی سود یا زیان
                       |
                       |
                       |
       |---->مشابه---------->(1)عدم فرایند کسب درآمد=====>سود شناسائی نمی شود

       ---------->(2)فرآیند کسب درآمد----->   اگر ارزش متعارف(بازار قابل شناسائی نیست)====>سود(زیان) شناسائی نمی شود 

               ------>اگر ارزش بازار قابل شناسائی است ولی سرک نقدی رد وبدل نمیشود.====>سود(زیان) شناسائی نمیشود
       ------>ارزش متعارف قابل شناسائی وسرک رد وبدل شود .====>سود(زیان شناسائی میشود).